Teoria zaharkituak zientzian

Zientzian, teoria bat gainditu egiten da, edota zaharkitutzat ulertzen da, adostasun zientifiko batek erabat onartu izan ostean, egungo zientziak ezegokitzat hartzen duenean. Horrelako etiketek ez dituzte barneratzen zientzia teoria protoszientifiko edo komunitate zientifikoaren baitan inoiz adostasun zabalik izan ez dutenak. Hau da, teoria bat zaharkiturik edo gainditurik dagoela esan ahal izateko, teoria horrek adostasun zientifiko bat igaro behar izan zuen. Zenbait teoria agintari politiko zehatzen pean bakarrik sostengatzen baziren ere gainjarri gisa deskriba daitezke. Hala nola, Lisenkoismoa. [1]

Teoriak zaharkitutzat edo gainditutzat kontsideratzeko hainbat kasu daude. Hala nola, batzuetan, teoria edo ideia bat oinarri nahikorik ez duela deskubritzen da eta komunitate zientifikoak baztertu besterik ez du egiten. Adibidez, teoria patologikoa energia kontzeptu eta lege guztiz ezberdinek ordeztu zuten. Beste kasu batzuetan, teoria berriak jadanik existitzen zen teoria baten elementu esanguratsuenak gordetzen ditu. Kasu hauetan, teoria zaharragoa helburu askotarako baliagarria izaten da maiz. Batetik, teoria osoa baino errazago uler daitekeelako eta bestetik, kalkulu sinpleagoetara eraman gaitzakeelako. Horren adibide bat Newtoniar fisika da, zeina gaur onartutako erlatibismotik ezberdina den, argiaren abiadurabaino askoz baxuagoa den faktore baten bidez.